Pitali smo dramske pisce, režisere, dramaturge, profesore, teatrologe, teatarske kritičare, glumce, scenografe, fotografe... koje su to najbolje, najvažnije ili najreprezentativnije bosanskohercegovačke predstave nastale u proteklih dvadeset godina

helverova noc

Prije više od 150 godina, u maloj bosanskoj kasabi u Tešnju jedan odvažni učitelj postavio je prvu amatersku teatarsku predstavu u Bosni i Hercegovini. Od dana kada je učitelj Stevo Petranović u podrumu jedne tešanjske kuće postavio Juditu Friedricha Hebbela započeta je historija bosanskohercegovačkog pozorišta, koja će se tokom narednih godina, pod utjecajem raznih političkih, društvenih, kulturoloških promjena te tri rata, mijenjati i oblikovati, neumorno nastojeći pratiti korak evropskih i svjetskih teatarskih tokova. Sarajevska pozorišta, koja su tokom agresije na glavni grad Bosne i Hercegovine bila razorena, opustošena i čija je teatarska produkcija pod konstantnom prijetnjom smrću bila nasilno obustavljena, putovanje započeto 1865. godine morala su nastaviti ispočetka. Međutim, iako je rat završen prije dvadeset godina, borba teatarskih radnika i umjetnika u Bosni i Hercegovini nikada nije okončana, a neizvjesno vrijeme za krhke pozorišne scene još nije iza nas.

Kao jedan od simbola otpora Sarajeva i njegovih stanovnika tokom rata, Sarajevski ratni teatar ove godine započinje svoju 25. sezonu. Pozorište mladih u Sarajevu, na čijoj je sceni 1993. godine izvedena kultna predstava Čekajući Godoa u režiji Susan Sontag, polahko ulazi u petu deceniju postojanja. U nove, nikad neizvjesnije umjetničke sezone i ponovo ispočetka krenuli su i Kamerni teatar 55, Narodno pozorište Sarajevo, te BNP Zenica, Narodno pozorište Banja Luka, Narodno pozorište Tuzla, Narodno pozorište Mostar… Tim povodom magazin Stav priredio je svojim čitaocima anketu o najboljim, najvažnijim ili najreprezentativnijim bosanskohercegovačkim predstavama nastalim u proteklih dvadeset godina, u kojoj su učestvovali teatarski radnici, dramski pisci, režiseri, dramaturzi, profesori, teatrolozi, teatarski kritičari, glumci, scenografi, fotografi…

Dubravka Zrnčić-Kulenović, predavačica na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo, dramaturginja, rediteljica i v.d. direktorica SARTR-a

1. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja
2. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
3. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt

Aida Bukvić, prodekanesa za međunarodnu saradnju na Akademiji dramskih umjetnosti Zagreb, profesorica, rediteljica i dramaturginja

1. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
2. Žaba (Dubravko Mihanović) – Kamerni teatar, režija: Elmir Jukić
3. Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić

Ljubica Ostojić, penzionirana profesorica na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo, spisateljica i dramaturginja

1. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja
2. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
3. Buđenje proljeća (Frank Wedekind) – Akademija scenskih umjetnosti Sarajevo, režija: Selma Spahić

Miralem Ovčina, urednik redakcije dramskog i dokumentarnog programa BH radija 1

1. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
2. Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić
3. Švedsko srce moje majke (Zilhad Ključanin) – Bosansko narodno pozorište Zenica, režija: Aleš Kurt

Almedina Čengić, profesorica na Akademiji scenskih umjetnosti, Filozofskom fakultetu te Pedagoškom fakultetu Univerziteta u Sarajevu i teatrologinja

1. Hasanaginica (Milan Ogrizović) – Narodno pozorište Sarajevo, režija: Mustafa Nadarević
2. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja
3. Gospoda Glembajevi (Miroslav Krleža) – Kamerni teatar 55, režija: Gradimir Gojer

Osman Arslanagić, profesor na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo, filmski i teatarski scenograf

1. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
2. Mjera za mjeru (William Shakespeare) – Narodno pozorište Sarajevo, režija: Aleš Kurt
3. Bog, rat i ostalo (Jean Claude Grumberg) – SARTR, režija: Aleš Kurt

Nihad Kreševljaković, višegodišnji direktor SARTR-a, jedan od pokretača programa Modul memorije i trenutni direktor Festivala MESS

1. Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić
2. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
3. Stop Mašina (Daniil Harms) – Bosansko narodno pozorište Zenica i Festival MESS, režija: Aleš Kurt

Zoran Mlinarević, predavač na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo

1. Stop Mašina (Daniil Harms) – Bosansko narodno pozorište Zenica i Festival MESS, režija: Aleš Kurt
2. Priviđenja iz srebrenog vijeka (Almir Bašović) – Narodno pozorište Sarajevo, režija: Elmir Jukić
3. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt

Ljiljana Mazova, teatarska kritičarka i teatrologinja

1. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
2. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
3. Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić

Almir Imširević, profesor na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo i šef Odsjeka za dramaturgiju, dramski pisac i dramaturg

1. Stop Mašina (Daniil Harms) – Bosansko narodno pozorište Zenica i Festival MESS, režija: Aleš Kurt
2. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja
3. Kraj igre (Samuel Beckett) – Narodno pozorište Sarajevo, režija: Sulejman Kupusović

Elma Juković, glumica

1. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
2. Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić
3. Majka Hrabrost i njena djeca (Bertolt Brecht) – Narodno pozorište Banja Luka, režija: Mira Erceg

Almir Bašović, dramski pisac, dramaturg, teatrolog te profesor na Akademiji scenskih umjetnosti i na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu

1. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt i Teferič (Derviš Sušić) – Kamerni teatar 55, režija: Aleš Kurt
2. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja
3. Žaba (Dubravko Mihanović) – Kamerni teatar, režija: Elmir Jukić

Asja Krsmanović, dramaturginja i scenaristkinja

1. Hipermnezija – Hartefakt fond, Bitef teatar, Narodno pozorište Sarajevo, režija: Selma Spahić
2. Životinjska farma (George Orwell) – SARTR, režija: Dino Mustafić
3. Kako sam naučila da vozim (Paula Vogel) – Mostarski teatar mladih, režija: Selma Spahić i Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić

Adnan Lugonić, dramaturg, dramski pisac i sekretar Odsjeka za dramaturgiju na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo

1. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
2. Bolest porodice M (Fausto Paravidino) – Kamerni teatar 55, režija: Selma Spahić
3. Bog, rat i ostalo (Jean Claude Grumberg) – SARTR, režija: Aleš Kurt

Vedran Fajković, dramaturg Kamernog teatra 55

1. Umri muški (Aldo Nikolaj) – Kamerni teatar 55, režija: Admir Glamočak
2. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
3. Žaba (Dubravko Mihanović) – Kamerni teatar, režija: Elmir Jukić

Dragan Komadina, dramaturg, režiser, predavač na predmetu Dramaturgija na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo

1. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja
2. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
3. Malograđanska svadba (Bertold Brecht) – Narodno pozorište Tuzla, režija: Jovica Pavić

Zlatko Topčić, književnik i scenarist, bivši direktor i umjetnički rukovodilac Kamernog teatra 55

1. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
2. Žaba (Dubravko Mihanović) – Kamerni teatar, režija: Elmir Jukić
3. U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce (Abdulah Sidran) – Kamerni teatar, režija: Sulejman Kupusović i Priviđenja iz srebrenog vijeka (Almir Bašović) – Narodno pozorište Sarajevo, režija: Elmir Jukić

Emir Fejzić, glumac i predavač na predmetu Ples na Akademiji scenskih umjetnosti Sarajevo

1. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
2. Hipermnezija – Hartefakt fond, Bitef teatar, Narodno pozorište Sarajevo, režija: Selma Spahić
3. Odette & Odile – Akademija scenskih umjetnosti Sarajevo i SARTR, režija: Amila Terzimehić i Ena Kurtalić

Elvis Ljajić, glavni i odgovorni urednik portala Kritika.ba

1. Teferič (Derviš Sušić) – Kamerni teatar 55, režija: Aleš Kurt
2. Koncert ptica (Dževad Karahasan) – Kamerni teatar 55, režija: Aleš Kurt
3. .. je glumac…je glumac – Zijah Sokolović

Nermin Tulić, teatarski i filmski glumac, dugogodišnji direktor Pozorišta mladih Sarajevo

1. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
2. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
3. Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja

Mirela Lambić, glumica Sarajevskog ratnog teatra

1. Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt
2. Stop Mašina (Daniil Harms) – Bosansko narodno pozorište Zenica i Festival MESS, režija: Aleš Kurt
3. Žaba (Dubravko Mihanović) – Kamerni teatar, režija: Elmir Jukić

Velija Hasanbegović, teatarski fotograf

1. Tajna džema od malina (Karim Zaimović) – SARTR i Festival MESS, režija: Selma Spahić
2. Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić
3. Životinjska farma (George Orwell) – SARTR, režija: Dino Mustafić

Najviše glasova, odnosno poena u prvoj postratnoj teatarskoj anketi u BiH osvojila je predstava Helverova noć autora Jaroslawa Swierszcza (pseudonim Ingmar Vilkvist) i režisera Dine Mustafića, koja je u produkciji Kamernog teatra 55 premijerno izvedena 2004. godine. Helverova noć, u kojoj su naslovne uloge ostvarili Mirjana Karanović i Ermin Bravo, a za koju dramaturgiju potpisuje Ljubica Ostojić, osvojila je 27 poena (prema metodi ankete: prvo mjesto – tri boda, drugo mjesto – dva boda i treće mjesto – jedan bod).

Drugo mjesto u anketi zauzela je predstava Kad bi ovo bila predstava s 24 poena, koju je prema tekstu Almira Imširevića, uvrštenom u Antologiji bh. drame 20. vijeka, režirao Aleš Kurt. Predstava je premijerno izvedena u Pozorištu mladih Sarajevo 1998. godine.

Teatarsko ostvarenje koje je prema mišljenju stručnjaka iz BiH i regije zaslužilo treće mjesto u anketi Stava jeste najuspješnija predstava Sarajevskog ratnog teatra Ay, Carmela s ukupno 16 poena. Režiju predstave potpisuje Robert Raponja, dok su lica Joséa Sanchisa Sinisterre utjelovili Selma Alispahić, Dragan Jovičić i Jasenko Pašić. U izboru se našlo 26 predstava, od kojih je 8 izvedeno na daskama Kamernog teatra 55. Najviše, čak sedam, dolazi ih iz “teatarskog univerzuma” Aleša Kurta, pet ih je režirala Selma Spahić, a tri Dino Mustafić.

Tri najbolje teatarske predstave u postratnoj Bosni i Hercegovini

Helverova noć (Ingmar Vilkvist) – Kamerni teatar 55, režija: Dino Mustafić

Kad bi ovo bila predstava (Almir Imširević) – Pozorište mladih Sarajevo, režija: Aleš Kurt

Ay, Carmela (José Sanchis Sinisterra) – SARTR, režija: Robert Raponja