Iako se vjeruje da iza glumaca ne ostaje ništa, za razliku od projektiranih građevina arhitekata, napisanih književnih djela pisaca, ukomponiranih muzičkih nota kompozitora, “gospodin glumac”, kako su ga sugrađani prozvali, Rejhan Demirdžić u naslijeđe svom gradu ostavio je mnogo toga. Ostavio mu je tradiciju, kulturu, umjetnost. Ostavio mu je identitet

(Mirza Skenderagić, Stav, februar 2o18)

“Umjetnik mora dio sebe pokloniti svom pozivu – dio svog privatnog života i emocija. Za sebe mogu slobodno reći da sam pola svog života, svoje ličnosti, individualnosti, poklonio teatru. Zbog toga mi nikad nije bilo žao i, kad bih bio u prilici da opet biram, izabrao bih glumu”, rekao je svojevremeno Rejhan Demirdžić. I zaista, skoro četiri decenije svog života Demirdžić je posvetio glumačkom pozivu, promijenivši zauvijek status i značaj ovog umjetničkog izraza u našem društvu. Ostvarujući brojne uloge u teatru, na filmu, televiziji i radiju, Demirdžić je prezentirao ne samo svu raznovrsnost svog talenta već i beskrajnu moć glumačke umjetnosti.

Također, Demirdžić je jedan od prvih bosanskohercegovačkih glumaca koji je glumu približio narodu, a dodajući veliku dozu intelektualnosti i gospodske otmjenosti u pristupu scenskoj umjetnosti, istovremeno je publiku i gledaoce i obrazovao i zabavljao. Ostat će upamćen i kao umjetnik koji se nije odricao svog nacionalnog bošnjačkog identiteta, već je on postao i ostao neodvojiv dio njegove glumačke interpretacije, njegovog “ćeifa”, prepoznatljiv u govoru, kulturi ophođenja i fizičkim gestama.

DJEČAK KOJI JE SANJAO TEATAR

Kao sin begovice i age, Rejhan Demirdžić rodio se 2. januara 1927. godine u Sarajevu, u kojem je i preminuo 22. augusta 1988. Još je kao dječak sanjao pozorište, scenu, te se na sve načine pokušavao približiti ostarjelim daskama koje su Rejhanu značile više od života. U pozorište je ulazio kroz prozore i provlačio se kroz podrume samo da bi prisustvovao predstavama. Uprkos protivljenju šire porodice, poslušao je svoju majku koja mu je govorila da “ide za onim što ga vuče”, te je naposljetku postao glumac.

Prvu ulogu ostvario je u dječačkim kratkim pantalonama tokom ratne 1943. godine, u predstavi Lako je muškarcima režiserke Lidije Mansvjetove, koja je tada vodila privatni glumački studio. Uskoro je zaigrao u predstavi Mirandolina Karla Goldonija sarajevskog Narodnog pozorišta, a nakon završetka Drugog svjetskog rata, odlazi iz Sarajeva te ostvaruje brojne pozorišne uloge kao stalni član pozorišta u Šapcu, Titovom Užicu, Nišu i Beogradu. Poslije godina “traganja” i izučavanja “glumačkog zanata”, nostalgija prema rodnom gradu “vraća” Demirdžića u Sarajevo, gdje, zahvaljujući glumcu i režiseru Vasi Kosiću, dobiva angažman u Narodnom pozorištu. Ipak, raznolikost Demirdžićevog glumačkog izraza neće ovog prvaka Drame Narodnog pozorišta Sarajevo vezati za samu jednu teatarsku scenu, već će on sarađivati i s tzv. humorističkom scenom, a naposljetku će s Jurislavom Korenićem osnovati i Malo pozorište, odnosno današnji Kamerni teatar 55.

Ostvarujući uloge u predstavama Mladost pred sudom, Pobuna na Kejnu, Dantonova smrt na “maloj” sceni, te utjelovljujući likove u Sofoklovom Caru Edipu, Gogoljevim Mrtvim dušama, Molijerovim Učenim ženama, Shakespeareovoj Bogojavljenskoj noći, Držićevom Dundi Maroju, Čehovljevom Ivanovu, Demirdžić će se izdvojiti kao glumac nadasve raznolike palete glumačkih interpretacija s izrazitim mogućnostima transformacije i karakterizacije. Za svoj nemjerljivi doprinos razvoju scenske umjetnosti u Sarajevu i Bosni i Hercegovini, te za spomenute uloge koje su tada činile osnovu bh. teatarskog života, Demirdžića će rodni grad nagraditi Šestoaprilskom nagradom. Prilikom obilježavanja 30. godišnjice njegovog umjetničkog rata, Demirdžić ostvaruje naslovnu ulogu u Čehovljevom Ivanovu režisera Josipa Lešića, te dobija Dvadesetsedmojulsku nagradu SRBiH za umjetnički rad.

ZABORAVLJENI “KARAĐOZ”

Istovremeno će ostvarivati i veoma zapažene uloge u filmovima, a posebno će ostati upamćene one u filmskim ostvarenjima: Glineni golub (1966) Tome Janjića, Diverzanti (1967) Hajrudina Šibe Krvavca, Neka daleka svjetlost (1969) Josipa Lešića, Derviš i smrt (1974) Zdravka Velimirovića, Atentat u Sarajevu (1975) Veljka Bulajića, Miris dunja (1982) Mirze Idrizovića, s kojima će nastavljati oblikovati glumačku stijenu šarolikih boja, raznovrsnih materijala i oblika. Ipak, široj gledalačkoj masi posebno će ostati upamćen po ulozi Husametin-bega u kultnoj seriji Karađoz, emitiranoj na Televiziji Sarajevo. Riječ je o serijalu nastalom kao konačni rezultat svojevrsnog umjetničkog projekta pozorišta “Karađoz”, a koji su na osnovu forme “teatra sjena” u Svrzinoj kući u Sarajevu 1968. godine osmislili i pokrenuli Rejhan Demirdžić i Jurislav Korenić.

Bila je to serija koja je, za razliku od tadašnjih TV ostvarenja sa savremenom tematikom, gledaoce vraćala u orijentalno doba s tradicionalnom narodnom nošnjom, arhaičnim jezikom i bosanskim begom kao glavnim protagonistom. Proslavivši i nove glumačke nade, Aleksandra Mičića kao slugu Fistika te Zijaha Sokolovića u ulozi smotanog begovog sina, serijal Karađoz je, kao nadasve duhovito i originalno ostvarenje s elementima bajke, fantastike, komedije del arte i lutkarstva za tadašnju jugoslavensku publiku naviknutu na idealizirane partizanske filmove zasigurno predstavljao svojevrsno osvježenje.

Iako već apsolutno zaboravljen od bosanskohercegovačkih javnih emitera, ovaj je serijal povodom 30. godine od smrti Rejhana Demirdžića barem djelomično ponovno zaživio na sceni Narodnog pozorišta u Sarajevu, u predstavi Fistik ili San o suncu, mjesecu i još nekim sitnicama dramatičara Almira Imširevića i režisera Admira Glamočaka. Karađoz se tako vratio u svoj prvobitni oblik, teatarsku predstavu, a salom Narodnog pozorišta ponovno su odjekivali glas Rejhana Demirdžića, njegovo slovo “h” upotpunjeno prepoznatljivim dramskim pauzama, poneko “sikter” i “ugursuze” sa specifičnom mimikom te sveopći i nezaustavljivi smijeh publike.

“NAĐEMO SE KOD MOME I UZEIRA”

Pored uloga u TV serijalima Odbornici (1975), Porobdžije (1977), Tale (1979) i Kože (1982), Demirdžićev glumački talent svoj kanal za izražavanje pronašao je i na radiju, u popularnoj zabavno-humorističkoj emisiji Cik-cak tadašnjeg Radija Sarajevo. Centralni likovi programa bili su Momo i Uzeir, kojima su glasove “posudili” dvojica najboljih prijatelja, glumaca i Sarajlija: Rudolf Rudi Alvađ i Rejhan Demirdžić, koji su preminuli u istoj godini u razmaku od samo jednog mjeseca. Bila je to emisija u kojoj su dvojica staraca, jedan pravoslavne, drugi muslimanske vjeroispovijesti, na narodnom, arhaičnom jeziku uz zvuke saza “analizirali” svakodnevne i potpuno banalne pojave. Na koncu su Momo i Uzeri postali mitski likovi jednog vremena i simboli grada koji je slavio i dalje slavi kulturnu raznolikost i nacionalnu ravnopravnost. Upravo su po njima neformalno nazvani sarajevski UNIS-ovi tornjevi-blizanci na Marijin-Dvoru, za koje se nikad nije saznalo koji je Momo, a koji Uzeir, ali je u društveni život Sarajeva zauvijek ostala “urezana” rečenica: “Nađemo se kod Mome i Uzeira!”

Iako se vjeruje da iza glumaca ne ostaje ništa, za razliku od projektiranih građevina arhitekata, napisanih književnih djela pisaca, ukomponiranih muzičkih nota kompozitora, “gospodin glumac”, kako su ga sugrađani prozvali, Rejhan Demirdžić u naslijeđe svom gradu ostavio je mnogo toga. Ostavio mu je tradiciju, kulturu, umjetnost. Ostavio mu je identitet.