“Webometrics” je objavio i rang-listu univerziteta po citiranosti na Google Scholaru. U konkurenciju je ušlo približno 4.500 univerziteta čiji zbir prvih 100 najcitiranijih uposlenika prelazi 1.000 citata. Osam univerziteta iz Bosne i Hercegovine na ovoj je rang-listi, a među njima je najbolje rangirani Univerzitet u Sarajevu, koji se nalazi na 1403. mjestu, što je znatno poboljšanje budući da je na prethodnoj rang-listi, objavljenoj u julu 2019. godine, bio na 2627. mjestu. Drugi je na listi Univerzitet u Tuzli, koji je ovaj put na 2134. mjestu

Ivo Čolak

Malik Čabaravdić

Piše: Jakub SALKIĆ

Najveća platforma za rangiranje institucija visokog obrazovanja iz cijelog svijeta “Webometrics” objavila je novu rang-listu univerziteta na kojoj je najbolje plasirani univerzitet iz Bosne i Hercegovine Univerzitet u Sarajevu, a nalazi se na 1553. mjestu. Drugoplasirani među bosanskohercegovačkim univerzitetima jeste Univerzitet u Banjoj Luci, koji zauzima poziciju 3021. Slijede ih Univerzitet u Tuzli na 3177. mjestu, Internacionalni univerzitet Sarajevo (IUS) na 3592. mjestu, Internacionalni Burch univerzitet na 3630. mjestu, dok je Univerzitet u Zenici zauzeo 4658. poziciju. Sveučilište u Mostaru je na 4671. mjestu, Evropski univerzitet Kallos Tuzla na 5435, Sarajevska škola za nauku i tehnologiju (Sarajevo School of Science & Technology) na 5842, a Univerzitet u Istočnom Sarajevu na 5953. mjestu.

Visokoškolske ustanove iz Bosne i Hercegovine zabilježile su poboljšanje na ovoj listi jer je, primjera radi, Univerzitet u Sarajevu u julu 2019. godine bio na 2627. mjestu, Univerzitet u Tuzli na 3242, a Univerzitet u Banjoj Luci na 3161. Univerzitet u Zenici, iako je manji po svim kriterijima i ima za pet miliona niži budžet od, naprimjer, Sveučilišta u Mostaru, na “Webometrics” listi preskočio je ovaj mostarski univerzitet.

“Webometrics” je objavio i rang-listu univerziteta po citiranosti na Google Scholaru. U konkurenciju je ušlo približno 4.500 univerziteta čiji zbir prvih 100 najcitiranijih uposlenika prelazi 1.000 citata. Osam univerziteta iz Bosne i Hercegovine na ovoj je rang-listi, a među njima je najbolje rangirani Univerzitet u Sarajevu, koji se nalazi na 1403. mjestu, što je znatno poboljšanje, budući da je na prethodnoj rang-listi, objavljenoj u julu 2019. godine, bio na 2627. mjestu. Drugi na ovoj listi jeste Univerzitet u Tuzli, koji je na 2134. mjestu, što predstavlja poboljšanje u poređenju na prošlogodišnje rangiranje, kada je ta visokoškolska ustanova bila treća među bosanskohercegovačkim univerzitetima, s pozicijom 3242. u svijetu, dok je sada na trećem mjestu Univerzitet u Banjoj Luci, koji zauzima 2361. mjesto, što je znatan napredak u poređenju s prošlom godinom, kada je bio na 3161. mjestu.

Banju Luku po citiranosti na Google Scholaru slijede Sveučilište u Mostaru, koje je na 2733. mjestu, Univerzitet u Istočnom Sarajevu na 3212. mjestu, Internacionalni Burch univerzitet na 3938. mjestu, Univerzitet Sarajevska škola za nauku i tehnologiju (SSST) zauzima 4099. mjesto, a Univerzitet u Zenici je na 4142. mjestu.

NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD POČETAK I KRAJ I SVEGA

Prvih pet mjesta zauzimaju univerziteti iz Sjedinjenih Američkih Država. Vodeći na listi jeste Harvard, slijede ga Stanford, Univerzitet u Kaliforniji, Institut tehnologije Massachusetts te Univerzitet u Kaliforniji San Diego.

U ovom rangiranju “Webometrics” je postrožio kriterije u odnosu na rangiranje iz jula prošle godine. Uzorak je ovaj put obuhvatio 101 najcitiranijeg autora, pri čemu je iz razmatranja, shodno najnovijoj metodologiji, isključeno deset najcitiranijih naučnika koji doprinose vidljivosti Univerziteta s više od 50.000 citata.

Cilj “Webometricsovog” rangiranja jeste poboljšati prisutnost akademskih i istraživačkih institucija na internetu i promovirati objavljivanje naučnih radova s otvorenim pristupom. Od 2004. godine na svakih šest mjeseci “Webometrics” objavljuje izvještaj na osnovu nezavisnog, objektivnog i besplatnog pristupa informacijama. Time nudi potpuno otvoren naučni pristup rezultatima u cilju davanja pouzdanih, sveobuhvatnih, ažuriranih i korisnih informacija o karakteristikama univerziteta iz svih krajeva svijeta, a na osnovu njihove web-prisutnosti i utjecaja koji ostvaruju.

“Webometricsova” lista, koju razvija laboratorija Španskog nacionalnog istraživačkog vijeća, obuhvata gotovo 12.000 svjetskih univerziteta, a sastavlja se dvaput godišnje – u januaru i julu. Rang zavisi od četiri kriterija – utjecaj, prisutnost, otvorenost i izvrsnost.

Ako pitate ljude zadužene za razvoj kvaliteta naših univerziteta, reći će vam da je za napredak na “Webometricsovoj” listi, ali i na drugim relevantnim listama koje mjere kvalitet univerziteta u svijetu najvažnije ulaganje u naučno-istraživački rad. Također, ako uzmete u obzir budžete univerziteta, vidjet ćete da je njihova veličina u direktnoj vezi s pozicijom na svjetskoj listi.

Univerzitet u Sarajevu, kao najveći i najstariji univerzitet u Bosni i Hercegovini, najbolje je plasirani bosanskohercegovački univerzitet, ali ima i najveći budžet. U 2019. godini on je iznosio 194 miliona maraka.

Univerzitet u Banjoj Luci, koji je među našim univerzitetima drugi na listi, ima budžet 45,2 miliona maraka za 2020. godinu, dok trećeplasirani, Univerzitet u Tuzli, ima budžet od 43 miliona maraka. Riječ je, dakle, o javnim univerzitetima. Na šestom je mjestu Univerzitet u Zenici, čiji budžet iznosi približno 15 miliona maraka, dok budžet sedmoplasiranog Sveučilišta Mostar iznosi približno 20 miliona maraka, od čega je pet miliona sredstava iz budžeta Hercegovačko-neretvanskog kantona, približno dva miliona maraka dobija od Vlade Republike Hrvatske, a ostatak su drugi izvori.

Veza između novca i pozicije na listi takva je da univerziteti koji imaju godišnje budžete do 15 miliona maraka mogu računati na mjesta od 5000. do 11000. na “Webometricsovoj” listi. Budžet od 15 do 40 miliona “osigurava” poziciju između 4000. i 5000, dok budžet od 40 do 100 miliona maraka “garantira” poziciju između 3000. i 4000. mjesta. Budžet između 100 i 200 miliona maraka univerzitetu uglavnom “daje” mjesto između 1000. i 3000. Za ulazak među 1.000 najboljih univerziteta u svijetu potreban je budžet od 200 do 300 miliona maraka.

Prorektor za međunarodnu saradnju i osiguranje kvaliteta Univerziteta u Zenici Malik Čabaravdić kratko i jasno poručuje – za bolja mjesta na listi potrebno je veće ulaganje u naučno‑istraživački rad i mlade, koji su nosioci naučno-istraživačkog rada.

“Možemo mi popravljati ove kozmetičke stvari poput web-stranica, prisutnosti itd., ali bez naučno-istraživačkog rada nema ništa. Upravo nas ta izvrsnost u naučno-istraživačkom radu vuče nazad”, kaže Čabaravdić i dodaje da je jedino rješenje pronalaženje načina finansiranja naučno-istraživačkog rada, odnosno uspostavljanje fondova za naučno-istraživačke radove.

Sada se, kako kaže, profesori snalaze kako znaju i umiju, prijavljuju se na evropske fondove, dio finansiraju vlastitim novcem, dio participiraju univerziteti… Istina, postoji fond za naučno‑istraživački rad u Federalnom ministarstvu obrazovanja i nauke, ali su predviđeni pojedinačni iznosi od 10.000 do 15.000 maraka, što nekada nije dovoljno ni za kupovinu opreme potrebne za istraživanje.

I Čabaravdić je svjestan toga da je pozicija na svjetskim listama bolja što se više ulaže u Univerzitet. Istina, značajnu ulogu prilikom rangiranja ima i broj studenata, broj profesora, tradicija univerziteta, stepen integracije, sistem upravljanja kvalitetom, ali sve je to skoro pa neznatno u odnosu na važnost naučno-istraživačkog rada.

“Univerzitet u Zenici jedno vrijeme bio je drugi u Bosni i Hercegovini, ali tada naučno‑istraživački rad nije uziman toliko u obzir. Kako je naučno-istraživački rad postajao važniji, tako je naš Univerzitet padao na listi”, kaže Čabaravdić.

Prema njegovim riječima, pozicije na listi povezane su s ulaganjima u naučno-istraživački rad. Zemlje Zapadne Evrope za naučno-istraživački rad izdvajaju od dva do četiri posto svog GDP‑a, dok Bosna i Hercegovina izdvaja do 1 posto, mada je to bliže 0,1 posto GDP-a nego 1 posto.

PREMALO MLADIH STALNO ZAPOSLENIH NA UNIVERZITETIMA

Drugi problem jeste taj što je mali broj mladih stalno zaposlenih na univerzitetima u Bosni i Hercegovini, a oni bi trebali biti nosioci naučno-istraživačkog rada. “Kod nas je na svakom fakultetu jedno ili dvoje takvih u zvanju asistenata, koji su zatrpani poslom u nastavi i ne mogu ni fizički stići da se bave naučno-istraživačkim radom”, kaže Čabaravdić.

Ivo Čolak, prorektor za znanost i razvoj Sveučilišta Mostar, kaže da ne treba izmišljati toplu vodu da bi se shvatilo da stanje u znanosti odražava stanje u kompletnom društvu.

“Jednostavno je – koliko para, toliko muzike. Ali uopće ne stojimo loše na svjetskim listama koliko malo ulažemo”, dodaje Čolak.

Ipak, ističe on, ne možemo odgovornost prebacivati na nekoga drugog, postoji prostor za napredak i univerziteti ga moraju iskoristiti.

“Mi smo napravili strategiju i akcioni plan kako da iskoristimo ovaj prostor i popravimo svoju poziciju na listi. Cilj je da Sveučilište Mostar postane što vidljivije, naša domena sum.ba mora se više eksploatirati, što više se povezivati s drugim sveučilištima. Rezultat je napredak u svim segmentima koje mjeri ‘Webometrics’. Recimo, u segmentu koji je vezan za broj objavljenih javno dostupnih radova na Google Scholaru popravili smo poziciju za 1.000 mjesta. Propisali smo da je uvjet za izbor u zvanja na Univerzitetu da kandidat mora imati profil na Google Scholaru, jer dosta naših uposlenika uopće nije imalo otvoren profil. Ono što možemo učiniti jeste da svi radovi koje objavljuju uposlenici Sveučilišta u Mostaru budu unificirani pod domenom sum.ba. Naš problem bio je taj što i ono što smo radili nismo dovoljno dobro prezentirali. Nismo imali registar objavljenih radova na Sveučilištu, svaki fakultet imao je svoj posebni registar i ti radovi nisu bili prepoznati kao radovi Sveučilišta Mostar. Ni najbolji naučno-istraživački rad ne vrijedi ako se ne objavi, a mi imamo marljive znanstvenike koji rade, ali ne objavljuju, ili ne objavljuju pod domenom sum.ba i onda Sveučilište nema koristi od toga. Također, bitno je povezati se s našim partnerskim sveučilištima širom svijeta, jer povezivanjem s njima prilikom objavljivanja radova naše Sveučilište postalo bi vidljivije. To moramo više raditi”, kaže Čolak.

Prema njegovim riječima, proračun Mostarskog sveučilišta približno je 20 miliona maraka, a povećanje proračuna za 10 posto godišnje donijelo bi proporcionalno pomicanje na listi prema gore, jer veća ulaganja donose i veći rast.

“Da ne bude da samo tražimo od države novac, prvo moramo iskoristiti prostor koji imamo da napredujemo, pa tek onda, kada iskoristimo ove mogućnosti, tražiti više i od države”, kaže Čolak.

Komentirajući fondove za naučno-istraživački rad, Čolak kaže da federalni fond jeste mali, ali visoko obrazovanje svakako nije u nadležnosti Federacije BiH nego kantona, a u kantonima takvi fondovi uopće ne postoje.

Činjenica je da za sve treba novac, pa i za kvalitetno obrazovanje. Koliko smo spremni dati novca, toliko ćemo i muzike dobiti.