Konstatacija da su umjetnici s ovih prostora bili primitivci i neobrazovani seljaci ne može biti održiva, pa se naoružani činjenicama moramo zaputiti istraživanjima koja bi nas dovela do objektivnijeg sagledavanja naše umjetničke scene kroz historiju
, koji izlazi kratko vrijeme (1895–1903) i koji je ostvario ogroman utjecaj i do danas ostao nenadmašan izdavački projekt na polju kulture.</p>
<p>Ne smijemo zaboraviti da je religijska umjetnost unutar srpskog i hrvatskog nacionalnog korpusa bila i dalje prisutna, pogotovo kod oslikavanja novoizgrađenih crkava. Slični projekti, ali u manjoj mjeri, ostvareni su i među Bošnjacima, a tu se izdvaja kaligrafsko oslikavanje Gazi Husrev-begove džamije koje je načinio Rakim-efendija Islamović. Ipak, sve su ovo bili samo periferni projekti koji će uskoro biti zamijenjeni sve intenzivnijim djelovanjem drugačijeg likovnog pravca i pojavom prvih modernih slikara u našoj domovini.</p>
<p>Moderno slikarstvo u Bosni često je bilo potcjenjivano. Razlog tome jeste kasno uključivanje naših slikara u aktuelne umjetničke tokove s početka 20. stoljeća. Taj “problem” nisu izbjegli niti slikari u Srbiji i Hrvatskoj, mada je njihova produkcija bila dosta veća negoli u Bosni. U tom se smislu tražio etnički razlog, koji se obično izjednačavao s navodnim primitivizmom naših naroda.</p>
<p>Govoreći o slikarima s ovog podneblja, u jednoj se publikaciji navodi: “No budući da su svi manje-više bili seljačkog, sitnograđanskog ili, u najboljem slučaju činovničkog porijekla, te su dolazili iz sredine skučenih vidika, oni nisu ni htjeli ni mogli da se uključe u avangardne pokrete koji u to vrijeme niču na različitim punktovima u Evropi.” Ovo sasvim sigurno ne predstavlja adekvatnu formulaciju problema, a dobrim dijelom ova je tvrdnja i neistinita. Tačno je da se naši slikari u umjetničke evropske tokove ozbiljnije uključuju tek između 1910. i 1920. godine, preskočivši ključnu prvu deceniju, u kojoj nastaju bazični modernistički pravci – fovizam, kubizam i ekspresionizam, međutim, u momentu kada počinju ozbiljno da se bave svojim poslom, poslije završenih akademija i stjecanja iskustava po evropskim ateljeima i privatnim školama, pokazuju izvanredne rezultate i postaju vodeći slikari istočne Evrope.</p>
<p>Među njima posebno treba izdvojiti: Jovana Bijelića (Revenik kod Bosanskog Petrovca, 1884), koji 1920. slika svoja remek-djela <em>Planinski pejzaž</em> i <em>Egzotični pejzaž</em>, koja su bila na samom rubu apstrakcije, a realizirani su u duhu zrele moderne, predstavljajući i jedna od najboljih ostvarenja našeg pejzaža; Lazara Drljaču (Blatina kod Bosanske Krupe, 1881), slikara bosanskog pejzaža u postsezanovskoj i ekspresionističkoj maniri; Gabrijela Jurkića (Livno, 1886), našeg najvećeg slikara pejzaža i najpoznatijeg pejzaža <em>Visoravan u cvatu</em> iz 1914. godine; Đoku Mazalića (Bosanska Kostajnica, 1888), umjetnika izuzetne širine i slobodnog ekspresionističkog poteza, jednog od naših najboljih kolorista; Romana Petrovića (Donji Vakuf, 1896), slikara socijalne naracije, ali i smjelih pejzaža, kao i autora naše prve apstraktne slike <em>Kompozicija</em> iz 1920. godine. Ovi, ali i drugi umjetnici pokazuju u drugoj dekadi 20. stoljeća izuzetnu likovnu zrelost i smjelost, stavljajući svoje radove uz bok najboljih evropskih produkcija.</p>
<p>Prema tome, konstatacija da su umjetnici s ovih prostora bili primitivci i neobrazovani seljaci ne može biti održiva, pa se naoružani činjenicama moramo zaputiti istraživanjima koja bi nas dovela do objektivnijeg sagledavanja naše umjetničke scene kroz historiju i koja bi povlačila paralele, ali i linije razgraničenja s drugim nacionalnim slikarskim školama.</p>
<p> </p>
<p><strong> </strong></p>
</div><!-- entry-content -->
<footer class=)
PROČITAJTE I...
NALAZITE SE U ARHIVI: Posjetite nas na novom portalu sedmičnika STAV
Posjetite nas na redizajniranom portalu sedmičnog lista "STAV"(www.stav.ba). Trenutno se nalazite na stranici arhiva (arhiv.stav.ba.).
Za šta smo se borili
Da Zetra ne bude Manjača. Da Holiday Inn ne postane Vilina vlas. Da oca i majku ne tražim po Tomašicama. Da se Sarajevo ne zove Srebrenica. Da ne vučem za rukav Amora Mašovića.