Bio je prvoklasan intelektualac, naučnik, filolog, prevodilac, prosvjetni radnik i prosvjetitelj koji se, bez obzira na sve prepreke tadašnjih nacionalista, borio za demokratiju i jednakost. Bio je neumoran pisac, organizator i animator koga su mnogi pošteni ljudi u tadašnjoj Jugoslaviji i šire poštovali zbog autentičnosti i smjelosti u propagiranju ne samo kulture i nauke nego i zbog njegovih naprednih ljevičarskih stavova

 

Dr. Kalmi Baruh rođen je u Sarajevu 25. decembra 1896, a njegova porodica živjela je u Višegradu. Bio je osmo dijete Salamona (Jakoba Baruha), rođenog 1860. u Sarajevu, a umrlog 23. oktobra 1913. godine, i majke Flore, rođene Abinun 1864. u Sarajevu i umrle 27. jula 1929. Dr. Kalmi Baruh imao je kćerku Nadu, rođenu 29. septembra 1936. godine.

Nakon osnovne škole završene u Višegradu, stupio je u Veliku realnu gimnaziju u Sarajevu, koju je i završio. Već u petom razredu gimnazije postaje član jevrejskog đačkog literarnog društva “Jehuda Makabi”. U isto vrijeme počinje prevoditi jevrejske priče raznih autora s nekoliko stranih jezika te počinje pisati manje originalne radove. Kalmi Baruh bio je 1915. mobilisan u austrougarsku vojsku te je nakon zarobljavanja na kavkaskom frontu pao u rusko zarobljeništvo, u kojem je proveo dvije godine. Interesantno je da je i tada na Kazanjskom univerzitetu pohađao predavanja na nekoliko stranih jezika.

Pripadao je drugoj generaciji mladih bosanskih Sefarda koji su se, nakon sarajevske Velike realne gimnazije, školovali na prestižnim evropskim univerzitetima. Mnogi od njih bili su stipendisti Jevrejskog potpornog (kasnije Kulturno-prosvjetnog) društva “La Benevolencija”. Tim studentima bilo je lakše da se upišu na te univerzitete pošto je prva generacija, u kojoj su bili između ostalih i dr. Vita Kajon, dr. Isak Samokovlija, dr. Vita Alkalaj, dr. Samuel Pinto, te Kalmijev brat dr. Avram Baruh (prvi predsjednik Jevrejske opštine u Sarajevu nakon Drugog svjetskog rata), prva utrla put i prva se upoznala s evropskom kulturom i jezicima koje njihovi preci nisu uopće poznavali.

Ove su generacije dovele do prekretnice u cjelokupnom životu bosanskih Sefarda koji su ranije živjeli u Osmanskoj imperiji. Nakon kraja Prvog svjetskog rata i prije odlaska na evropske univerzitete, Kalmi Baruh studirao je romanistiku u Zagrebu. Studije romanistike nastavio je u Beču, gdje je doktorirao u junu 1923. Naslov njegove doktorske disertacije bio je Die Lautstand des Judenspanischen in Bosnien (Beč, 1923). Tačan prijevod naslova disertacije glasi: Razvoj glasova u jevrejsko-španskom jeziku u Bosni, ili Glasovni sistem u jevrejsko-španskom jeziku u Bosni.

Nakon doktorata, nastavio je s daljnjim usavršavanjem u najprofesionalnijem smislu. Manje je poznato da je bio jedini balkanski Sefard kome je španska vlada dala stipendiju za postdoktorske studije u madridskom Historijskom centru, gdje je dobio certifikat o pohađanju kursa za strance u trajanju od 19. oktobra do 11. decembra 1928. Certifikat je potpisao Ramon Menendez Pidal, jedan od najvećih svjetskih autoriteta za skoro sve oblasti hispanizma, naročito za španski i sefardski romansero.

BIO JE SEFARDSKA “NOVA NADA”

Vjerovatno je manje poznato da je Kalmi Baruh već prije izlaska svoje disertacije objavio nekoliko radova o jeziku Sefarda iz kojih se jasno vidi da se već tada istakao kao publicista i vrijedan naučnik koji je bio preokupiran ne samo jezikom bosanskih Sefarda nego i mnogim drugim aspektima sefardike, a naročito historijom i folklorom bosanskih, ali i drugih Sefarda. Istaknuti bosanski nadrabin i svjetski priznati stručnjak za bosansku sefardiku, pisac referentnog djela Die Sepharadim in Bosnien (Sefardi u Bosni) objavljenog 1911. u Beču dr. Levi Moritz, komentirajući studentsku naučnu reviju El mundo Sefardi (Sefardski svijet), opisao je i preporučio Baruha kao “novu nadu”. Manje je poznato da su dr. Levi Moritz i dr. Kalmi Baruh bili braća od tetke. Ovu naučnu reviju pokrenuli su sefardski akademičari iz društva “Esperansa” koji su studirali u Beču. U prvom broju te studije Kalmi Baruh objavio je svoj rad O jeziku Sefarda. Također je u zagrebačkom časopisu Gideon 1923. godine objavio svoj rad O jeziku i knjizi Sefarda. Sarajevski časopis Židovska svijest taj je rad objavio već krajem iste godine i pod istim naslovom.

Veliku afirmaciju stekao je Kalmi Baruh pošto je taj rad objavljen pod naslovom Jezik sefardskih Jevreja u Spomenici La Benevolencije, koju je uredio Stanislav Vinaver 1924. Ovaj je rad ustvari početak u nizu radova o jeziku i književnosti sefardskih Jevreja. Godine 1930. u prestižnom časopisu Revista de Filologia Espanola objavio je članak El Judeo-Espanol de Bosnia (Jevrejsko-španski iz Bosne). Jezik i umotvorine sefardskih Jevreja objavio je u Jevrejskom glasu, Sarajevo, 11. aprila 1930. Predavanje na istu temu održao je u “Jevrejskom klubu” u Sarajevu 29. marta 1930. Jevreji na Balkanu i njihov jezik (Jevrejski glas, Sarajevo, 1936). O jeziku sefardskih Jevreja kao i doprinosu Kalmija Baruha izučavanju sefardske kulture vidi u separatu prof. Davida Kamhija O jeziku sefardskih Jevreja, Jevrejski glas, Sarajevo. Osim ovih radova, Kalmi Baruh objavio je tridesetih godina u Berlinu knjigu o španskim dijalektima koja je od poznavalaca literature ove vrste bila veoma pohvaljena. Već je tada Kalmi Baruh postao referentan za ovu oblast španske filologije. Bio je romanist, ali je njegovo interesiranje za druge svjetske jezike bilo ogromno te slobodno možemo reći da je bio, ustvari, veliki filološki erudita koji je, osim našeg te maternjeg đudeo-espanjola (điđoa), govorio i njemački, engleski, francuski, portugalski, katalonski, galicijski, italijanski, latinski, grčki, hebrejski i ruski, a služio se i turskim i arapskim jezikom. Što se tiče španskog jezika, odlično je poznavao sve njegove mnogobrojne dijalekte.

Interesantno je da su mnogi bosanski Sefardi koji su studirali u Beču i drugim evropskim gradovima, poput drugih provincijalaca iz prostrane Austro-Ugarske, a kasnije i tadašnje Jugoslavije, intenzivno studirali strane jezike da bi stekli svakojaka znanja. U Sarajevu su iz te, kao i nekoliko generacija prije i poslije, neki Sefardi poput Kalmija Baruha govorili od pet do deset stranih jezika, npr. Rafael Atijas – Zeki efendija, dr. Levi Moritz, nadrabin dr. Vita Kajon, dr. Samuel Kamhi, dr. Haim Kamhi, posebno Laura Papo-Bohoreta, dr. Salamon Kabiljo, dr. Avram Baruh i drugi.

PROSVJETNI RAD

Radovi Kalmija Baruha (eseji i članci), osim sefardske tematike, obuhvataju i špansku književnost od vremena Majmonidesa sve do građanskog rata u Španiji (1936–1939). Najbolji uvid u radove Kalmija Baruha možemo dobiti ako pročitamo dvije knjige u kojima je obuhvaćena većina radova Baruha. To su: Eseji i članci iz španske književnosti (Svjetlost, Sarajevo, 1952) i Izabrana djela (Svjetlost, Sarajevo, 1972).

Ako uporedimo ove dvije knjige, možemo primijetiti velike razlike u koncepcijama priređivača, kao i predgovora i pogovora koje su napisali u okvirima ovih knjiga. U prvoj knjizi izdatoj 1952. samo su neki eseji i članci koje je Baruh napisao, ali nisu ni izdaleka svi. Knjiga Izabrana djela Kalmija Baruha sadrži mnogo više radova, ali i nepotpunu bibliografiju radova te literaturu o Kalmiju Baruhu i, što je, po mom mišljenju, najvrednije, registar imena koja su u uskoj vezi s Baruhovim radom i životom. Ni u prvoj ni u drugoj knjizi nema naučne revije El mundo Sefardi, koju su 1923. počeli izdavati sefardski studenti u Beču (u kojoj je objavljivao svoje prve ozbiljne radove). Također nema ni knjige o španskim idiomima koju je objavio 1930. u Berlinu, a koju spominje Josip Tabak u predgovoru knjizi Eseji i članci Kalmija Baruha, izdatoj 1952. godine u Sarajevu.

O kulturno-prosvjetnom, društvenom i istraživačkom radu Kalmija Baruha relativno je malo pisano. Ovo se još više odnosi na njegov pedagoški rad u sarajevskoj gimnaziji i na razna predavanja koja je držao u Sarajevu i van njega. Predavao je francuski jezik i književnost. Njegova metoda predavanja razlikovala se od predavanja drugih profesora. Tretirao je učenike kao odrasle osobe i pridobio ih neposrednošću i prisnošću, kao i blagošću, tako da su ga smatrali kao nekog svog. Na početku prvog predavanja, nakon upoznavanja sa svakim učenikom posebno, govorio je o važnosti edukacije i značenju gimnazija kao tada vodećih kulturno-edukativnih institucija.

Njegovi učenici tada su prvi put slušali o historiji nastanka gimnazija u Evropi nakon perioda humanizma i renesanse. Uvjeravao je učenike da ne uče da bi postali “ćate” nego da se obrazovanjem spreme da služe u edukaciji svog naroda, jer samo onaj narod koga vode prosvijećeni i čestiti ljudi, puni ideala, ima budućnost. Na ovaj iskreni način probudio je kod učenika osjećaje da imaju važnu, odgovornu i uzvišenu misiju u životu. Učenici su rado dolazili u gimnaziju i s radošću očekivali svaki njegov čas. Interesantan je i njegov etimološko-asocijativni način predavanja o porijeklu pojedinih riječi. Na primjeru francuskog izraza chomage – nezaposlenost, koja je nastala od latinskog glagola caumare – plandovati (od cauma – toplota, grčki kauma), iskoristio je da govori o nezaposlenosti i svjetskoj krizi, društvenoj nejednakosti i nepravdama.

Nadahnuto je govorio o budućem društvu u kojem neće biti nezaposlenosti, gladnih ljudi, nego će biti društvo jednakosti i društvo bez privilegija. Interesantno je također njegovo etimološko objašnjenje francuske riječi douane (carina). Porijeklo te riječi jeste perzijsko-arapska riječ divan, koja izvorno znači carsko vijeće ili državni biro, pa i razgovor. U našem jeziku to je dio namještaja, ali i razgovor od glagola divaniti, što se sve skupa ne smije brkati s pridjevom divan, koja je riječ slavenskog porijekla. Na ovaj se način prva riječ douane ne može više nikada zaboraviti. Ovako je potakao učenike da sami istražuju riječi i pojmove (izvor: slobodno prepričani dijelovi sjećanja prof. Ešrefa Čampare na Kalmija Baruha iz njegove knjige Muslimani i Jevreji na primjerima iz Španije i Bosne, izdanje BH PRES, 1994).

Baruh je romanske jezike (prvenstveno francuski) predavao u više sarajevskih srednjih škola. Držao je razna predavanja o đudeo-espanjolu, jeziku Sefarda, ne samo sarajevskih (bosanskih) nego i drugih.

U vrlo teškim momentima po jevrejsku školsku omladinu pokazao je velike organizacione sposobnosti, naročito poslije dolaska dr. Antona Korošeca (inače vođe Klerikalne slovenačke stranke) za ministra prosvjete u vladi tadašnje Kraljevine Jugoslavije. Korošec je na osnovu člana I, stava 2 i člana IV Uredbe o upisu lica jevrejskog porijekla u srednje i više škole kao i studenata univerziteta ograničio broj učenika koji se mogu upisati u spomenute škole (numerus clausus).

Ova uredba važila je za cijelu teritoriju Jugoslavije (osim Banovine Hrvatske). Na osnovu te uredbe donio je akt br. IV. 14097 od 5. oktobra 1940. godine, kojim je skoro totalno smanjio mogućnost upisa jevrejske djece i omladine u prvi razred srednjih škola, iako je u septembru iste godine bilo upisano dosta jevrejske djece i omladine u srednje škole. Bez obzira što su direktori sarajevskih srednjih škola dugo otežavali provođenje tog akta, tj. nisu na vrijeme poslali tražene spiskove jevrejske omladine, akt i uredbu morali su na kraju provesti. Jevrejska opština u Sarajevu, na urgentno sazvanoj plenarnoj sjednici, odlučila je da se u zgradi Jevrejske opštine u ulici Čemaluši otvori i počne s radom tzv. Jevrejska gimnazija i za direktora postavila dr. Kalmija Baruha.

On je hitno mobilizirao skoro sve napredne profesore bez obzira na vjeru i naciju, a koji su djelovali u Sarajevu, za pomoć. Zahvaljujući njegovom velikom kako stručnom, tako i društvenom ugledu, dosta je profesora nejevreja, pored jevrejskih profesora, predavalo u toj gimnaziji. Sami jevrejski profesori nisu insistirali da profesori nejevreji predaju u ovoj gimnaziji zbog bojazni da će biti šikanirani od strane profašističke vlasti. U ovoj gimnaziji ipak su predavali biologiju prof. Vojin Gligić i muzičko obrazovanje prof. Zlata Radošević, koja je inače predavala u muzičkoj školi. Osim direktora dr. Kalmija Baruha, u školi su predavali i profesori Jevreji dr. Marcel Šnajder, prof. Avram Pinto, prof. Avram Papo, prof. Eliezer Levi, prof. Jakov Maestro i neki drugi. Školski ljekar bio je dr. Isak Izrael, bivši sekretar Jevrejske opštine u Sarajevu.

Nakon Drugog svjetskog rata preživjeli su učenici: Rena Kaveson, Binko Kabiljo, Aco Tramer, Sofija Singer i Ruža Štok. Interesantno je da je godina nastave u ovoj gimnaziji, poslije Drugog svjetskog rata, priznata, tako da su se ti preživjeli učenici poslije oslobođenja mogli upisati u drugi razred gimnazije.

Dr. Kalmi Baruh bio je i direktor jevrejske škole “Safa verura”, u prijevodu: “Čisti jezik” (po naučnoj transkripciji: “Safa berura”). Nedovoljno je poznato da je ne samo govorio hebrejski nego je i vladao u potpunosti i gramatikom, sintaksom i svim aspektima tog jezika. “Safa berura” bila je jedinstvena škola ove vrste na području BiH pa i šire. Hebrejski jezik u toj su školi profesori predavali po najsavremenijim metodama u to doba. U nekim sarajevskim, jevrejskim novinama, Židovska svijest i Jevrejski glas, objavljeni su neki njegovi govori koje je držao na raznim manifestacijama spomenute škole, u kojoj su inače predavali najbolji poznavaoci tadašnjeg hebrejskog jezika i književnosti.

“Safa berura” osnovana je u dvadesetim godinama 20. stoljeća i djelovala je do Drugog svjetskog rata. Školu su završili kod nas i u svijetu poznati nadrabini, rabini i hahami iz tadašnje Jugoslavije i šire, koji su živjeli i radili do prije nekoliko desetina godina, između ostalih: prof. dr. Salamon Gaon (rodom iz Travnika), dugo godina vrhovni rabin Engleske i britanskog Commonwealtha, Cadik Danon, dugo vremena glavni rabin Jugoslavije, prof. dr. Isak Papo, istaknuti poznavalac hebrejskog i posebno sefardskog jezika, kulture i tradicije, te pisac poznatih studija o turcizmima u jeziku bosanskih Sefarda, kao i neki drugi.

Važno je napomenuti da su svi oni govorili kolokvijalni hebrejski jezik s izvanrednom dikcijom i naglaskom, koji i danas služi kao uzor kako treba govoriti hebrejski jezik. Prof. dr. Salamon Gaon (koga sam dobro poznavao zahvaljujući mom ocu i stričevima) često me je ispravljao prilikom razgovora na đudeo-espanjol jeziku i kome sam na tome i danas zahvalan. Zadnji put smo se susreli na svjetski poznatoj manifestaciji “SEFARAD 92”, održanoj krajem marta i početkom aprila 1992. u Madridu. Tom je prilikom dr. Gaon na čistom prvom idiomu bosanskog sefardskog jezika odgovorio u ime prisutnih Sefarda iz cijelog svijeta na govor kralja Juana Carlosa.

Škola “Safa berura” bila je jako važna u to doba u Sarajevu i tadašnjoj Jugoslaviji i zbog toga što je izučavanjem hebrejskog jezika donekle pomogla smirivanju svađa Sefarda i Aškenaza, komunista i cionista te jevrejskih građanskih liberala koji su se sukobljavali uslijed klasnog raslojavanja koje je pred Drugi svjetski rat bilo prisutno u Sarajevu pa i cijeloj Jugoslaviji. Dr. Kalmi Baruh tada je bio jedan od glavnih pokretača ideje o bratstvu i posebno trpeljivosti među pripadnicima jednog te istog jevrejskog naroda. Interesantno je da su se i poslije Drugog svjetskog rata u bibliotekama pojedinih jevrejskih opština u Jugoslaviji mogli naći plakati ili javni oglasi za priredbe na kojima su nastupali zajedno Sefardi i Aškenazi i na taj način se trudili da propagiraju ideje bratstva među ljudima.

BIO JE JEVREJSKA ALFA I OMEGA

Poznato je da je jevrejsko Kulturno-prosvjetno društvo “La Benevolencija” u drugom razdoblju svog rada kao i kasnije posvetilo veliku pažnju izučavanju historije Sefarda u drugim gradovima tadašnje Jugoslavije, posebno u Dubrovniku. U dubrovačkom Državnom arhivu bilo je mnogo upravo takve historijske građe. “La Benevolencija” je, nakon sporazuma s upravnikom Državnog arhiva Branimirom Truhelkom, materijalno pomogla da se kupi fotografska tehnika za snimanje tog blaga. Ovakva inicijativa, tj. snimanje materijala, bila je važna ne samo za sarajevske Sefarde nego i one u drugim gradovima tadašnje Jugoslavije. Jevrejske organizacije u drugim gradovima to su rado podržale. Za ovu akciju “La Benevolencije” bio je zadužen dr. Kalmi Baruh, uvaženi odbornik društva. Godine 1931. proveo je deset dana u Dubrovniku izučavajući spomenutu građu iz arhiva. Rezultate tog rada objavio je u Jevrejskom glasu u broju od 11. decembra 1931. Ovom je prilikom dr. Baruh upoznao profesora Jorja Tadića i dogovorio s njim da upravo on napiše poznatu monografiju o Jevrejima u Dubrovniku.

Kalmi Baruh bio je istaknuti društveni radnik, alfa i omega u jevrejskom kulturnom, javnom i društvenom životu. Još za vrijeme studija bio je član bečkih jevrejskih studentskih udruženja “Esperansa” i “Bar Giora”. U Sarajevu je bio visoki funkcioner, sekretar i član središnjeg odbora Jevrejskog kulturno‑prosvjetnog društva “La Benevolencija”. Mnogo je doprinio radu društva “La Gloria” i “Jevrejskog kluba”. Posebno je utjecao na rad radničkih društava “Matatja” i “Poale Cion”.

Svoje mnogobrojne radove objavljivao je u skoro svim sarajevskim jevrejskim glasilima: Židovska svijest, Jevrejski glas, Jevrejski život, te u zagrebačkim Židov, Gideon i nekim drugim. Sarađivao je i s beogradskim novinama, časopisima, kalendarima i spomenicama te Srpskim književnim glasnikom, časopisom Misao, beogradskim “Balkanskim institutom” i Univerzitetom, kao i s Muslimanskim prosvjetnim društvom “Gajret”, za koje je napisao dvije studije: Jedna španska romansa arapske inspiracije, kalendar Gajret 1941. godine, i Islamski izvori Danteove “Božanske komedije”, kalendar Gajret 1940. Posebno je pisao i za Revue internationale des etudes balkaniques, kao i za madridsku Revista de Filologia Espanola. Sarađivao je i sa španskom Akademijom nauka i umjetnosti u Madridu. Za vrijeme cijelog svog boravka u Sarajevu držao je popularna predavanja na razne filološke, a i druge teme na Narodnom univerzitetu.

Brzo je bio zapažen njegov rad kao prevodioca sa španskog na naš jezik. Prvo je djelo Enriquea Larreta Slava don Ramira (Jedan život u doba Filipa II), “Narodna prosveta”, Beograd 1933; zatim Joséa Eustasija Rivera Vrtlog, “Minerva”, Subotica – Beograd 1953. Bio je jedan od prvih hispanista u tadašnjoj Jugoslaviji, kritičar i prikazivač tada savremene španske književnosti. Njegovi komentari djela španskih pisaca objavljivani su i van tadašnje Jugoslavije. Objavio je dosta radova o jezičkoj komparatistici u udžbenicima i naučnim radovima iz oblasti romanske filologije. Istraživao je, sabirao i dokumentirao jezičke forme Sefarda ne samo u Bosni i Hercegovini nego i u Makedoniji (Skoplje, Bitolj, kao i na Kosovu, u Prištini i drugim mjestima). Bio je prvoklasan intelektualac koga je zanimalo sve što je bilo naučno. Zbog njegovog enciklopedijskog znanja, mudrosti i unutrašnje harmonije, zvali su ga “Mali Spinoza”. Bio je jedan od najuglednijih srednjoškolskih profesora koji je sarađivao s časopisom Pregled i koji je, bez obzira na sve prepreke tadašnjih nacionalista, borio se za demokratiju i jednakost.

Bio je neumoran pisac, organizator i animator koga su mnogi pošteni ljudi u tadašnjoj Jugoslaviji i šire poštovali zbog autentičnosti i smjelosti u propagiranju ne samo kulture i nauke nego i zbog njegovih naprednih ljevičarskih stavova. Zbog svega toga, Baruh je pretrpio svakojaku nepravdu. Kao rezultat takvog svog stava, više se puta zamjerio tadašnjim prosvjetnim vlastima, koje su ga, bez obzira što je već od septembra 1924. bio suplent, te profesor od 15. februara 1935. u sarajevskoj Prvoj muškoj realnoj gimnaziji, prvo premjestili u Državnu učiteljsku školu u Sarajevu, a zatim u jesen 1937. u sinjsku realnu gimnaziju. Premještaj u Sinj bio je posljedica sukoba K. Baruha s kolegom Aleksandrom Petrovićem, na koga se sumnjalo da je bio policijski doušnik. Ovaj sukob imao je pozadinu i posljedice. Ubrzo je počeo proces protiv 20 naprednih profesora sarajevske Prve muške realne gimnazije. K. Baruh je nakon tromjesečnog rada u Sinju vraćen u Sarajevo u svoju školu, ali je u septembru 1938. bio prebačen u Drugu mušku gimnaziju u Sarajevu. Vrhunac šikaniranja K. Baruha bio je objavljen u dopisu Poglavnikovog povjereništva u Sarajevu od 3. jula 1941, po kojem je prof. dr. Kalmi Baruh, prema dobivenoj ovlasti, OTPUŠTEN iz dosadašnje službe bez prava na mirovinu.

Ovakav završetak blistave profesorske karijere nije pogodio samo Baruha nego i ostale Jevreje, i to ne samo prosvjetne radnike nego i sve one iz bilo kojih struka. Nakon toga, bježi s braćom ispred njemačkih fašista i domaćih kvislinga, poput mnogih višegradskih Jevreja, prvo u Sandžak, a zatim u Crnu Goru. Josip Tabak, u predgovoru Kalmijevih Eseja i članaka 1952, tvrdi da su Nijemci uhvatili Baruha i braću u Pljevljima i odveli u logor, dok dr. Samuel Kamhi (Kalmijev rođak) tvrdi da su ga Nijemci nakon kapitulacije Italije i nešto poslije, 1944. godine, prvo odveli na prisilni rad, a zatim deportirali u koncentracioni logor Bergen-Belsen. Tamo je bio mučen i ponižavan, ali je, unatoč svemu tome, zahvaljujući svom nesalomljivom duhu i ponosu, sve stojički podnosio. Držao je časove španskog jezika te govorio o jevrejsko-španskom i ostalim varijantama govora Jevreja u galutu. O tome postoje i svjedočanstva. Ovakva njegova predavanja kao i cjelokupno njegovo ponašanje bili su primjer ostalim logorašima i na taj način pomogli da sačuvaju moral i nadu u izbavljenje. Dočekao je kraj rata i pobjedu saveznika, ali zbog tifusa pjegavca i opće iscrpljenosti, njegovo tijelo nije moglo da prima hranu. Tako se ugasio život prof. dr. Kalmija Baruha.

Već je spomenuta njegova saradnja s raznim listovima, časopisima, revijama itd. Plodonosna je bila i njegova saradnja s poznatim i važnim ličnostima iz oblasti kulture u to doba: prof. Gimenes Caballero, prof. Johnson, Ivo Andrić, Isidora Sekulić, Žak Konfino, Stanislav Vinaver, Jovan Kršić, dr. Levi Moritz, dr. Samuel Kamhi, dr. Haim Kamhi, Laura Papo-Bohoreta i drugi.

Kalmi Baruh je od 1924. do 1941. godine bio poštovan i uvažen i veoma aktivan intelektualac. Osim poznavanja španske i francuske te ukupne romanske filologije i enormnog poznavanja sefardike, posebno jezika, bio je za ono doba veoma napredan čovjek, poznat u Jugoslaviji i svijetu. Zalagao se za napredak nauke, primjenu novih metoda u pedagoškom radu te za kulturno uzdizanje naroda, posebno radnika, međunacionalnu trpeljivost i saradnju, borbu protiv fašizma i diktatura i antisemitizma. Posebno je davao veliku podršku republikancima u građanskom ratu u Španiji. Prije svega je najvažnije da je bio skroman i pošten čovjek.