: Učesnici međunarodnog naučnog skupa održanog u Sjenici od 20. do 22. oktobra 2017. godine ističu da je Sjenička konferencija od 13. i 14. augusta 1917. godine događaj od historijskog značaja za sve građane Sandžaka, a posebno za bošnjački narod u Sandžaku. Bošnjačko nacionalno vijeće, najviše predstavničko tijelo Bošnjaka Sandžaka, proglasilo je 2017. godinu godinom Sjeničke konferencije, a 13. i 14. august za dane od posebnog značaja za Bošnjake

Piše: Medin HALILOVIĆ, dopisnik Stava iz Novog Pazara

Sjenička konferencija, na kojoj je dvanaest gradonačelnika i narodnih zastupnika iz svih mjesta Novopazarskog sandžaka jednoglasno donijelo Sjeničku rezoluciju i zatražilo od tadašnjih vlasti Austro-Ugarske da se Sandžak pripoji Bosni i Hercegovini, ili se Sandžaku dodijeli autonomija, ili da se, ako jedna od ovih dviju prethodnih pravnih stvari ne budu moguće, uz garancije Monarhije, sav bošnjački narod iseli u Tursku, prema zajedničkoj ocjeni učesnika skupa predstavlja demokratski odgovor najviših legitimno izabranih predstavnika građana Sandžaka na nepodnošljiv položaj u tom periodu.

VEĆ SMO PUNIH STO GODINA NA NEKOM POČETKU

Učesnici trodnevnog naučnog skupa konstatiraju da se položaj građana Sandžaka ni poslije sto godina od održavanja Sjeničke koferencije nije popravio. “Pozivamo međunarodnu zajednicu da u procesu evropskih integracija zapadnog Balkana riješi status Sandžaka, da uspostavi vladavinu prava, pravnu sigurnost i jednakost pred zakonom na teritoriji ove regije i tako osigura građanima Sandžaka ostvarivanje prava na život, slobodu, sigurnost i ekonomski razvoj bez uslovljavanja”, piše u zajedničkom dokumentu akademika, filozofa, historičara, novinara i istraživača koji su učestvovali na skupu organiziranom povodom 100. godišnjice Sjeničke konferencije.

Otvarajući naučni skup u sjeničkom Domu kulture, predsjednik Bošnjačkog nacionalnog vijeća (BNV) Sulejman Ugljanin, uz izražavanje ponosa i zadovoljstvo zbog toga što su, kako je kazao, naši preci prije sto godina u istom gradu na samo jednom papiru i u akademskom stilu iznijeli problem i predložili rješenje, istakao je da je to poruka i danas, da s malo riječi trebamo kazati sve. Ugljanin je poručio da, s naučnog aspekta, eksperti iz različitih oblasti trebaju pokloniti pažnju “sandžačkom regionalnom identitetu” i izrazio očekivanje da će naučne činjenice s ovog skupa pomoći građanima Sandžaka u ostvarivanju prava “da budu svoji na svome”.

“Već smo punih sto godina na nekom početku. Želimo da čujemo šta kaže nauka, a ne politika, šta kažu činjenice, a ne emocije. Da čujemo odgovore na mnoga pitanja. Na jedan dostojanstven način tražimo da ostvarimo svoja prava. Prvo kao građani Sandžaka, a onda kao Bošnjaci”, rekao je Sulejman Ugljanin, ukazavši da od 1918. godine do danas Sandžak nije bio dio ni jednog razvoja države u kojoj se nalazi(o).

Obraćajući se na skupu gdje su prisustvovali predsjednik Bošnjačkog nacionalnog vijeća u Crnoj Gori Mirsad Džudžević, predsjednici i predstavnici lokalnih samouprava Novog Pazara, Sjenice, Plava, Tutina…, bošnjačkih institucija u Sandžaka i velikog broja javnih i kulturnih radnika, Ugljanin je rekao da Bošnjaci svoja prava traže na dostojanstven način i znaju da će ih ostvariti jer više ništa ne zavisi od Srbije i Crne Gore, već je to pitanje Evropske unije.

Akademik, univerzitetski profesor i filozof prof. dr. Ferid Muhić u uvodnom predavanju, na temu Bošnjaci danas, ocijenio je da se najznačajnije stvari u historiji dešavaju u ovakvim okolnostima i da je ovaj skup “šok-terapija za obnavljanje nacionalnog identiteta”. Bošnjaci su jedini narod koji se (u BiH, Sandžaku, Makedoniji, Kosovu…) i dalje pitaju “ko smo i kako da zovemo svoj sopstveni jezik”, a Muhić to označava kao “više od anahronizma” i “činjenicom pred kojom treba otvoriti oči”.

“Vratiti u sebe osjećanje sloge i identiteta, prihvatiti da smo Bošnjaci, a ne Bosanci i Hercegovci, jesu li jedan ili dvojica? Šta ti smeta da kažeš da si Bošnjak? Sandžak je tu najvitalnije jezgro Bošnjaka u svijetu. Nema niko, osim Bošnjaka, prava da me pita šta je to Bošnjak”, poručio je Muhić, podsjetivši da je Bosna, kao matica Bošnjaka, nadživjela državnost Nemanjića za više od sedamdeset godina.

“Ne smijemo prestati da čeznemo za punom afirmacijom Bošnjaka i bošnjačkog identiteta i bošnjačke kulture”, poručio je akademik Muhić, koji je u sklopu naučnog skupa održao i promociju svoje knjige Islamski identitet Evrope, a promotori su bili prof. dr. Maja Muhić i prof. dr. Redžep Škrijelj.

UČESNICI SJENIČKE KONFERENCIJE IZ 1917. GODINE LIKVIDIRANI SU

Sjeničkom rezolucijom iz 1917. godine traženo je da se Sandžak pripoji Bosni i Hercegovini, pošto historijom i jezikom pripada istoj. U slučaju da zahtjev ne bude ispunjen, zatražena je autonomija Sandžaka. Ukoliko ne bude moguća rezolucija prve i druge pravne organizacije Sandžaka, Bošnjaci Sandžaka nisu vidjeli drugi način za spas svoje egzistencije osim iseljenja za Tursku, pod zaštitom Monarhije (Austro-Ugarske), kako je navedeno u Rezoluciji. Integralni tekst Sjeničke rezolucije, koji je usvojen jednoglasno na konferenciji, upućen je tada vojnim generalnim guvernerima za Srbiju i Crnu Goru, u Beograd, na Cetinje, kao i Zemaljskoj vladi u Sarajevu. Historijska je činjenica da su svi učesnici i narodni predstavnici Sjeničke konferencije, osim Riza-bega Muratbegovića, koji je odbjegao za Istanbul, nakon Sjeničke konferencije bili likvidirani i izloženi progonu.

Historičar i arhivista prof. dr. Hivzo Gološ jedan je od rijetkih istraživača koji se Sjeničkom konferencijom bavio u kontinuitetu. Tokom skupa govorio je na temu Konferencija bivših čiflik‑sahibija u Novom Pazaru 1932. godine. U razgovoru za Stav kaže da sve učesnike ovog skupa, prije svega, zanima naučna istina zasnovana na objavljenim i neobjavljenim dokumentima, fotografijama, sjećanjima, monografijama i sjećanjima u štampi.

“To je bio demokratski put do mira i mirnih glava i rješenja pitanja Bošnjaka i Sandžaka. Ovim skupom želimo da damo pravu istinu o Sjeničkoj konferenciji i mirnim putem da damo rješenja za niz pitanja. Zlonamjerni pokušavaju izmišljotinama da nametnu da je to pobuna. Radovi su prepuni činjenica i izvora. Reference su neoborivi dokazi. Sjenička konferencija postavila je temelje za pitanje Bošnjaka i Sandžaka. Uslijedile su klasične likvidacije. Znamo ko su bili učesnici Konferencije i kako su likvidirani. Za mnoge se ne zna ni grob”, konstatira Gološ i podvlači da je jedna od važnih činjenica da su svi potpisnici Sjeničke rezolucije dobro bili obavješteni šta se tih dana dešavalo na Krfu, u Londonu i Beču.

Akademik i filozof prof. dr. Šefket Krcić ovaj naučni skup označava kao kulturni događaj godine. To je, kako je iznio tokom obraćanja, ujedno prilika da se uspostavi dijalog među historičarima iz regije, posebno susret i razmjena mišljenja između bošnjačkih, srpskih i crnogorskih znanstvenika i historičara o ovom događaju, bez ideologijskih premisa.

Podvlači da “konferencija predstavlja stručnu raspravu, razgovor, a ne ustanak, kako misle beogradski mediji”. Profesor Krcić ističe da se tokom pripreme konferencije “voda zamutila od strane beogradskih i podgoričkih medija, među kojima su prednjačili Pečat (Beograd), Dan (Podgorica), koji su uputili anatemu prema Bošnjačkom nacionalnom vijeću, kao najvišem predstavničkom tijelu sandžačkih Bošnjaka u Srbiji”. Naime, autori tih priloga pokušali su da dezavuiraju javnost s napomenom da su učesnici Konferencije bili saradnici austrougarskog okupatora te da su svi osuđeni za veleizdaju, uhapšeni i likvidirani. “Pored toga, ovi listovi prosto pokušavaju da osporavaju Bošnjacima pravo da proučavaju vlastitu historiju i da usvajaju svoj program rada u skladu sa svojim nacionalnim interesima”, kaže Krcić i dodaje da se hajci pridružio i dr. Čedomir Antić, historičar i docent na Filozofskom fakultetu u Beogradu, koji je pokušao netačnim podacima da ospori legitimitet i historijski značaj Konferencije.

“SANDŽAK, OD OKUPIRANE TERITORIJE DO PREKOGRANIČNE EUROREGIJE”

Dr. Rizvan Halilović iz Sarajeva, a rodom iz Bijelog Polja, ispred Udruženje demokratskih pravnika u Bosni i Hercegovini, s analitičkim radom Sandžak, od okupirane teritorije do prekogranične euroregije, predložio je način rješenja budućeg statusa ove regije.

Halilović u sažetku piše da je već više od sto godina od kako je Sandžak podijeljen, okupiran i anektiran od strane Srbije i Crne Gore i da se drsko i bezobzirno piše decenijama da su crnogorske i srbijanske trupe silovitim napadima na nenaoružano bošnjačko stanovništvo (Turke) “oslobodile Sandžak od Turaka”, dijeleći ga na srbijanski i crnogorski dio Sandžaka.

“Očigledno je da bi euroregije trebale biti alat za svrsihodnije i uspješnije korištenje EU fondova, što je vrlo motivišuće za sve jedinice lokalne samouprave i za države koje bi mogle da se direktnije uključe u ovaj projekat formiranja Sandžaka kao prekogranične euroregije, u funkciji jačanja održivog razvoja, procesa regionalne i evropske integracije, ostvarivanja kulture mira, formiranja i razvoja modernog građanskog društva na Balkanu i njegovog opšteg napretka. Radom stručnih komisija bi se definisao određeni broj projekata u svim važnim sektorima, uključujući i zaštitu okoliša, upravljanje rizicima, razvoj prekograničnih preduzetničkih mreža, informatičko umrežavanje, u koje bi se direktno uključile sve lokalne zajednice u prekograničnoj regiji”, među ostalim, piše Halilović i zaključuje da “prekogranična euroregija Sandžak neće ni na koji način narušiti teritorijalni integritet, suverenitet, demokratiju i zajedništvo naroda i etničkih grupa koje vijekovima žive izmiješani”.

Tokom naučnog skupa, u povodu Sjeničke konferencije, otvorena je i izložba djela nastalih tokom likovne kolonije “Sjenica 2017”. Sandžački slikari okupili su se u Sjenici tokom mjeseca augusta i, inspirirani ovim historijskim događajem, prirodnim ljepotama i vrijednostima sjeničkog kraja, svoje impresije i osjećanja prenijeli na platno. Selektor kolonije Medžid Fakić, koji je predstavio radove deset istaknutih umjetnika, naglasio je da su oni imali puno inspiracije za oslikavanje i predstavljanje sandžačkih i sjeničkih simbola. Radovi s kolonije imat će stalnu postavku u Bošnjačkom nacionalnom vijeću u Novom Pazaru, a planira se njihovo predstavljanje i u ostalim sandžačkim gradovima.

Bošnjačko nacionalno vijeće, najviše predstavničko tijelo Bošnjaka Sandžaka, 2017. godinu proglasilo je godinom Sjeničke konferencije, a 13. i 14. august za dane od posebnog značaja za Bošnjake. Na Međunarodnom naučnom skupu učestvovali su: akademik prof. dr. Ferid Muhić (Skoplje), prof. dr. Izet Šabotić (Tuzla), prof. dr. Redžep Škrijelj (Novi Pazar), dr. Esad Rahić (Novi Pazar), Vasvija Gusinac (Novi Pazar), akademik prof. dr. Šefket Krcić (Plav), dr. Nadir Dacić (Prijepolje), prof. dr. Hivzo Gološ (Novi Pazar), Esad Džudžo (Tutin), Rizah Gruda (Gusinje), mr. Nesip Pepić (Tutin), Ismet Azizi (Gnjilane), prof. dr. Mirsad Nuković (Novi Pazar), dr. Rizvan Halilović (Sarajevo), Muhedin Fijuljanin (Sjenica), prof. dr. Sead Šemsović (Sarajevo) i dr. Muamer Kalić (Goražde).