Čaršijsku ili Selmanagića džamiju porušila je srpska vojska, predvođena zločincem Ratkom Mladićem, 16. jula 1995. godine do temelja, a 1997. godine teškom mehanizacijom ostaci džamije odvezeni su na lokaciju ispod gradske pivnice. Po odluci Izvršnog odbora Medžlisa IZ Srebrenica, obnovljena džamija nosi ime po Ahmedu ef. Smajloviću. Međutim, u narodu je ostala poznata po imenu Čaršijska džamija

Piše: Adem MEHMEDOVIĆ

Proteklih dana u centru Srebrenice izvode se građevinski radovi. Radi se na pripremi terena za izgradnju parking-garaže. Ovaj bi događaj vjerovatno u javnosti prošao nezapaženo da nisu otkriveni ostaci porušene Čaršijske džamije. Ove informacije potvrdili su i iz Medžlisa IZ Srebrenica. U svojoj objavi za javnost iz Medžlisa kažu da su pronađeni ostaci Čaršijske džamije, koja je “minirana eksplozivom i porušena u ljeto 1995. godine”.

“Ovih dana u Srebrenici u ulici Maršala Tita, pored marketa ‘Zvorničanka’, vrše se građevinski radovi i iskopavanja gdje su pronađeni ostaci Čaršijske džamije, koja je minirana eksplozivom i porušena u ljeto 1995, a njeni ostaci odvezeni na spomenutu lokaciju 1997. godine”, navode iz Medžlisa IZ Srebrenica i dodaju da su ostaci Čaršijske džamije odvezeni “300 metara od mjesta gdje se danas nalazi”.

“Tonama teški betoni od kupole i oko kupole džamije nalaze se na prostoru parkinga u blizini kružnog toka i mjesta na kojem su lijepljeni plakati ratnog zločinca Mladića, kojem je presuđen zločin genocida.” U Medžlisu se nadaju da će ”pronaći dijelove džamije koji će poslužiti kao eksponat koji će staviti pored obnovljene džamije kao “opomenu budućim generacijama da se zločin urbicida i genocida nikada i nikome ne ponovi”.

Iz dokumenata koji datiraju iz 1997. godine vide se instrukcije Ministarstva RS-a i zaključci Opštine Srebrenica o provođenju rušenja objekata koji narušavaju “bezbednost” građana, među kojima je stari Zanatski centar “Srebrenica”, razni objekti iz užeg jezgra grada, te ostaci svih džamija u Srebrenici.

“Dana 04. 03. 1997. godine predstavnici odsjeka za urbanizam i građevinarstvo i građevinski inspektor Opštine Srebrenica, po službenoj dužnosti, obišli su dio grada na potezu od Robne kuće ‘Srebreničanka’ do hotela ‘Domavija’ s ciljem da se sagledaju mogućnosti uklanjanja ruševnih objekata. Uvidom na licu mjesta utvrđeno je da na pomenutom potezu postoji određeni broj objekata koji su pretrpili velika oštećenja i nalaze se u ruševnom stanju i kao takvi predstavljaju opasnost po život ili zdravlje ljudi”, navodi se u prijedlogu Skupštine opštine Srebrenica.

U ovom prijedlogu jasno se vidi da je planirano da se uklone i ostaci porušenih džamija u Srebrenici. Skupština je ovaj prijedlog prihvatila 4. jula 1997. godine i donijela zaključak da se “počne sa rušenjem svih objekata sa lijeve i desne strane u Petrovdanskoj ulici i objekti u ulici Srpskih oslobodilaca i Svetosavskoj”, a da se “putem sredstava informisanja obavijesti građane o mogućnosti korištenja preostalog građevinskog materijala od porušenih objekata”.

Kada je tačno izgrađena prva džamija na mjestu današnje Čaršijske džamije u Srebrenici, pouzdanih informacija nema. Neki podaci kažu da je 1836. godine džamiju izgradio ili obnovio hadži Selmanaga Selmanagić. Bila je s drvenom munarom skromnih dimenzija. Ono što se pouzdano zna, a što potvrđuju i iz Medžlisa IZ Srebrenica, 1988. godine srušena je stara Čaršijska džamija, da bi se na istoj lokaciji počela graditi nova potkupolna džamija koja je sagrađena od tvrdog materijala. Početak rata 1992. godine obustavio je gradnju iako je izgradnja bila u završnoj fazi. Ipak, džamija je bila u funkciji tokom rata, sve do jula 1995. godine. Čaršijsku ili Selmanagića džamiju porušila je srpska vojska, predvođena zločincem Ratkom Mladićem, 16. jula 1995. godine do temelja, a 1997. godine teškom mehanizacijom ostaci džamije odvezeni su na lokaciju ispod gradske pivnice.

Godine 2006. počele su pripreme na obnovi džamije, a 2009. godine je počela obnova. U okviru obilježavanja 16. godišnjice genocida u Srebrenici, 16. jula 2011. godine zvanično je i otvorena džamija, a po tadašnjoj odluci Izvršnog odbora Medžlisa IZ Srebrenica, džamija nosi ime po Ahmedu ef. Smajloviću. Međutim, u narodu je ostala poznata po imenu Čaršijska džamija. Izgradnjom džamije kompletiran je kompleks Islamski centar i džamija “Dr. Ahmed ef. Smajlović”.

Prema historijskim podacima, a o čemu je pisao i profesor Adib Đozić, prva džamija u Srebrenici jeste Tvrđavska džamija, koja je izgrađena 1462. godine. Ova džamija služila je za potrebe vojne posade koja je boravila u tvrđavi. Nakon Tvrđavske džamije, u gradu Srebrenici izgrađena je Carska džamija. Ova je džamija izgrađena prije 1512. godine, u vrijeme vladavine sultana Bajazida II (Bajezida Velije), koji je vladao Osmanskim carstvom od 1481. do 1512. godine. Zapis o ovoj džamiji ostavio je i putopisac Evlija Čelebi u svojim Putopisima.

“Glavna je Bajezid Velijina džamija. To je jednostavna bogomolja u starom stilu s jednim minaretom, a pokrivena ćeramitom.” Carska džamija nije uspjela preživjeti stoljeća i ne zna se pouzdano lokacija na kojoj je bila izgrađena. Pretpostavka je da je to na mjestu današnje Čaršijske džamije ili Đozića džamije u mahali Crvena Rijeka.

U Srebrenici je krajem 17. stoljeća izgrađena Bijela džamija ili Hadži Skender-begova džamija, i to na ruševinama Katoličke crkve Sv. Nikole, a nakon odlaska franjevaca iz Srebrenice s austrijskom vojskom 1866. godine. Ova je džamija, kao i sve druge, porušena u julu 1995. godine. Nakon rata, Bijela džamija prva je obnovljena, a otvorena je 28. septembra 2002. godine.

U gradu Srebrenica do agresije na Bosnu i Hercegovinu bilo je pet džamija: Čaršijska džamija, Bijela džamija, Đozića džamija, Petrička džamija i Begića džamija. Ukupno su na području opštine Srebrenica bile 22 džamije, tri mesdžida, Islamski centar i jedan mekteb. Osim u Luci i Slapovićima, gdje su džamije zapaljene, sve su ostale do temelja porušene. Tokom genocida nad Bošnjacima SZ UN-a Srebrenica iz jula 1995. godine ubijeno je čak 26 imama iz Srebrenice i drugih mjesta, a koji su protjerani u “zaštićenu zonu”.

U Srebrenici su do sada obnovljene Čaršijska džamija, Bijela džamija, Petrička (Šehidska džamija) i Đozića džamija. Obnovljene su i džamije u Potočarima, Sućesci, Slapovićima, Osmačama, Osatu, Trubarima, Tokoljacima, Pećima, Liješću, Daljegošti, Dobraku, Luci, Kruševom Dolu. U toku je obnova džamija u selima Klotjevac i Poznanovići. Ostaje još da se obnove džamije u Sasama i Vidikovcu. Nanovo je izgrađena džamija u selu Podgaj i mesdžid u Gostilju.