Zadnjih godina Drežnica, u kojoj živi 2.423 stanovnika, u žižu javnosti dospjela je pokretanjem teme istraživanja ležišta nafte u Dinaridima. Pored nafte, glas o Drežnici širom Bosne i Hercegovine, ali i dalje, pronijele su učenice iz lokalne škole, članice teatarske sekcije koje su 2017. godine u Potočarima izvele performans “Majka Srebrenice”

Piše: Sanadin VOLODER

Male sredine širom Bosne i Hercegovine imaju zajedničke probleme, ali i brojne potencijale. Nedovoljno razvijena infrastruktura, manjak finansijskih kapaciteta, a u zadnje vrijeme i ljudskih, izoliranost od društvenih i kulturnih tokova većih gradova, i tako možemo nabrajati unedogled… Na primjeru Drežnice, jedinog većinski bošnjačkog naselja na desnoj obali Neretve nizvodno od Jablanice, pokazuje se da, uvjetno rečeno, male sredine mogu dati mnogo društvu kojem pripadaju.

Magistrala M17 između Jablanice i Mostara jedan je od najslikovitijih predjela naše domovine, vrlo dobro poznata i strancima. Međutim, mali broj putnika odluči da nadomak Mostara skrene desno preko Mosta branilaca Drežnice i Putem Alije Izetbegovića da bi upoznali Drežnicu i jedinstvenu dolinu rijeke Drežanke.

Zadnjih godina Drežnica je u žižu javnosti dospjela pokretanjem teme istraživanja ležišta nafte u Dinaridima. Jedan od naših sagovornika Adnin Hasić, urednik portala dreznica.ba, tvrdi da je Drežanka vrednija od nafte.

Pored nafte, glas o Drežnici širom Bosne i Hercegovine, ali i dalje, pronijele su učenice iz lokalne škole, članice teatarske sekcije koje su 2017. godine u Potočarima izvele performans “Majka Srebrenice”. Autorice teksta i performansa ostvarile su jedan od najvećih umjetničkih doprinosa sjećanju na genocid u Srebrenici. Rame uz rame sa Srebreničkim infernom Džemaludina Latića i Đele Jusića i poemom Srebrenica Abdulaha Sidrana.

U razgovoru s lokalnim imamom Eldisom ef. Balićem upoznat ćemo se sa stanjem u Drežnici i aktivnostima džemata.

“Po popisu stanovništva iz 1991. godine, u Drežnici je živjelo 3.147 stanovnika, a trenutno živi 2.423 stanovnika. U Donjoj Drežnici jedna je od najstarijih džamija u Hercegovini. Jedina džamija u Mostarskom medžlisu koja je tokom posljednjeg rata ostala netaknuta od granata, gelera i metaka. Kroz aktivnosti džemata svako se novorođenče novčano daruje, što je već duže vrijeme praksa u ovom džematu. U slučaju bolesti naših džematlija ili neke druge teške situacije, organiziramo na nivou džemata prikupljanje novčane pomoći tim porodicama gdje su odzivi naših džematlija na ovim akcijama stopostotni”, kaže Balić.

Brigu o životnoj okolini i odgovornost prema Božijim blagodatima stanovnici Drežnice izražavaju kroz ekološke akcije. U junu ove godine realizirana je akcija uređenja i čišćenja terena na području Donje Drežnice, na pravcu Žlib – Čelina; Donje Selo – Čelina, do Mosta branilaca Drežnice.

“U narednom periodu organizirat ćemo slične akcije i oko rijeke Drežanke, praveći pješačke staze, kao i uklanjati otpad oko ovog hercegovačkog bisera. Vodeći se ovim pozitivnim primjerom brige o čistoći životne sredine, slične akcije organizirat ćemo i na području čitave Drežnice, te tako graditi ekološku svijest mještana Drežnice kao i onih koji je sve više posjećuju tražeći ljepotu i mir u ovoj hercegovačkoj oazi prirode uz čistinu i bistrinu Drežanke”, poručili su organizatori ove akcije.

MEMORIJALNI CENTAR U ČAST 66 ŠEHIDA

Drežnica je obdarena prirodnim bogatstvima, ali i ljudima koji su kroz historiju uvijek pokazivali dostojanstvo i hrabrost. U protekloj agresiji na Republiku Bosnu i Hercegovinu Drežnica je bila u okruženju od strane vojske paradržavne tvorevine Herceg-Bosne. Njen geomorfološki položaj, s jedne strane, olakšavao je opsadu, a s druge otežavao zauzimanje prostora jer postoje dva prirodna ulaza u ovu dolinu.

Dan šehida Drežnice tradicionalno se obilježava na kraju mjeseca jula vjerskim, kulturnim i umjetničkim sadržajima u Memorijalnom centru koji je svjedok vremena. On opominje da se nikad ne zaboravi na šehide koji su prolili svoju krv po hercegovačkom kršu i bosanskim ledinama. Centar je izgrađen u čast 66 šehida koji su dali svoje živote za domovinu Bosnu i Hercegovinu.

“I Drežnica, kao i gotovo svaki grad, selo, ulica u Bosni i Hercegovini, ima svoju ranu koju liječi, ali čuva uspomenu na ranjavanje. Ne zaboraviti – opomena je koju Drežanka žuborom svojim pronosi. Vjetar između kamenih brda grmi: Pamti! Juli 29. u Drežnici je zapamćen kao dan najtežeg stradanja mladosti ovog malog, ali ponosnog mjesta u Hercegovini. Nevine mladalačke šale, pjesme i razgovor kraj rijeke Drežanke prekinula je agresorska granata, koja je u podne iz pravca Vrdi poslana kobnog 29. jula 1993. i ugasila mlade živote. Drežanka više nije bila bistra i nije žuborila. Krvava, tiho i bolno otišla je svojim tokom, noseći krv djece koja su se rađala i odrastala na tom vrelom pijesku. I baš njemu, vrelom pijesku, gdje su se bosi igrali i bezbrižni smijali, poklonili su posljednji dah”, opisuje za Stav ovaj tragični događaj efendija Balić.

“Drežnico, ne zaboravi da pijesak i rijeka koju imaš čuvaju smijeh i krv od tebe silom otrgnute tvoje djece”, poručuje na kraju razgovora Eldis ef. Balić.

Možda je najbolji odgovor na ovaj tragični događaj održavanje Mektepske olimpijade, jedinstvenog projekta koji Medžlis Islamske zajednice Mostar u Drežnici realizira već 11 godina za oko 750 polaznika mektepske nastave.

U periodu vladavine Osmanlija Drežnjaci su se vrlo uspješno bavili sokolarstvom, odnosno uzgojom sokolova i jastrebova za lov za potrebe Osmanske države. Sokolarstvo je u Drežnici bilo prisutno i prije dolaska Osmanlija, ali ulaskom Hercegovine u Osmansko carstvo, dobar glas o sokolovima iz Drežnice širi se na Aziju i Afriku. Osmanska država poreznom je politikom stimulirala uzgajanje sokolova i olakšavala život stanovnika Drežnice.

U osmanskoj administraciji vodili su se posebni sokolarski defteri, u koje su upisivani sokolari, pa se pretpostavlja da su u jednom takvom defteru mogla biti upisana pojedinačna zaduženja sokolara iz Drežnice. Međutim, historičari do sada nisu otkrili niti jedan sokolarski defter za područje Hercegovine, što predstavlja motivaciju za nove generacije istraživača osmanske historije Hercegovine.

PRIRODNA BOGATSTVA I TURISTIČKI POTENCIJALI

Reljef Drežnice ono je što ovaj prostor čini posebnim. Dolina duga 20 kilometara smještena između planina Čvrsnice, Čabulje te Prenja na istočnoj obali Neretve ima samo dva prirodna izlaza, oba na njenim krajnjim tačkama. To su ušće Drežanke u Neretvu na istoku i Klanci uz visoravan oko Blidinjskog jezera, iznad njenog izvorišta na zapadu. Kanjon Drežanke s dubinom oko 2.000 metara jedan je od najdubljih u Evropi. Rijeka je bogata pastrmkom i drugim ribama, te je mamac za ribare profesionalce i rekreativce, i svakako fotografe, izletnike, planinare…

Vodopad Veliki Movran najviši je vodopad u Bosni i Hercegovini, a spušta se s litica Čvrsnice u dolinu Drežanke. Vodopad se pojavljuje u periodu dugotrajnih kiša tokom jeseni, zime i ranog proljeća. Raspon Velikog Movrana iznosi 584 metra, odnosno njegova polazna tačka nalazi se na 1.383 metra nadmorske visine, a tačka na kojoj završava svoj pad jeste na 799 metara.

Kontinuitet života u dolini Drežanke možemo pratiti od prahistorije, Ilira i Rimljana, a brojne su i nekropole stećaka. Još jedna od znamenitosti Drežnice jeste da je na lokalitetu Toplo u stijeni uklesan natpis vojvode Mastana Bubanjića, koji je proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Adnin Hasić, urednik portala dreznica.ba, govori nam o prirodnim ljepotama i kulturnom naslijeđu Drežnice: “Drežnica je bogata prirodnim i kulturno-historijskim naslijeđem. Drežnički kanjon se smatra najnaseljenijim u Evropi i nalazi se između planina Čvrsnice i Čabulje. Kanjonom protječe rijeka Drežanka, koja sa svojim pritokama još nije dovoljno iskorištena kao potencijal za razvoj turizma. Mnogo je vodopada i virova koji se mogu iskoristiti za obogaćivanje turističke ponude i sadržaja, pa čak i razvoja halal-turizma. U Drežnici postoji nekoliko nekropola sa stećcima, stari haremi iz osmanskog perioda. Kada je riječ o smještajnim kapacitetima, tu kaskamo. U narednom periodu treba razviti svijest kod ljudi da investiraju u seoski i ekoturizam, u svoja domaćinstva i da mogu ponuditi turistima zdravu hranu i smještaj.”

I Drežnica, kao mnoga druga mjesta u Bosni i Hercegovini, živi u iščekivanju velikih projekata koji obećavaju blagostanje, a u međuvremenu ostaju neiskorištene brojne mogućnosti za valorizaciju postojećih kapaciteta i potencijala.

“Posljednjih godina često se spominju moguća istraživanja naftnih nalazišta u Drežnici, te se aktivnosti povezuju s poznatim svjetskim naftnim kompanijama. Međutim, lično sam zagovornik da se trebamo fokusirati na ono što nam je okom vidljivo i što već hiljade godina koristimo, a to su rijeka Drežanka i planine Čvrsnica i Čabulja. Drežnica s ovim postojećim prirodnim i kulturnim naslijeđem sigurno ima šansu za razvoj turizma. U prilog tome ide i činjenica da je ponovo u funkciji lokalni put prema Karamanovim klancima i Parku prirode ‘Blidinje’, koji je posljednjih godina postao prava turistička atrakcija. Iz Drežnice preko Blidinja može se putovati do Posušja, Duvna, Prozora, Jablanice, što predstavlja kvalitetnu pretpostavku za intenzivniji turizam. Postoje potencijali za kvalitetnu turističku ponudu, i to trebamo iskoristiti”, ističe Hasić.

Drežnica ima brojnu dijasporu koja odmore provodi u rodnom kraju. Potrebno je učiniti više na integralnom pristupu organizacije kulturnih programa i ponuditi nove rekreativne sadržaje, smatra naš sagovornik.

“Mnogi Drežničani žive i rade u Njemačkoj, Austriji i drugim zemljama EU i tokom ljetnih odmora svi dolaze u Drežnicu i tako pomažu svoje porodice i lokalnu zajednicu. U posljednje vrijeme često razmjenjujem mišljenja i ideje s mladima iz Drežnice o organizaciji manifestacije ‘Drežničko ljeto’, koja bi objedinila postojeće tradicionalne programe i ponudila nove sadržaje, te da tako pokušamo sačuvati našu kulturu, tradiciju, sjećanje na odbranu Drežnice. Unutar političkih krugova postoji inicijativa o izgradnji pješačke staze kanjonom Mošćenice, danas popularniji naziv prema izvoru Drežanke, gdje postoje tri prekrasna vodopada. To bi zasigurno bio projekt hvale vrijedan, samoodrživ, nešto slično Kravicama i Štrbačkom buku”, zaključuje Adnin Hasić.